عربستان سعودی هر روز بیش از سه میلیون بشکه نفت خود را عینا می‌سوزاند و هیچ صنعت و درآمدی نیز تولید نمی‌کند، و رانندگان که عموماً از میان جوانان هستند جهت رفع کسالت و سپری کردن زمان خود، بدون هدف با اتومبیل‌های‌شان در خیابان‌ها پرسه می‌زنند. طبق آمار، 62 درصد از شهروندان سعودی در منازل استیجاری به سر می‌بردند. شکی نیست که عربستان سعودی به سرعت رو به سوی بحرانی خطرناک می‌رود که نظام کنونی آل‌سعود با تمامی ساختارها و ساز و کارهایش قادر به مهار یا رویارویی با این بحران نخواهد بود و به سبب حمایت‌های بی‌دلیل خود از اشکال مختلف خطر، به زودی از برآوردن ساختن نیازها و به اصطلاح پیشرفت‌های خود ناتوان خواهد بود.
وضعیت حقوق بشر
علی‌رغم وضعیت فاجعه‌بار حقوق بشر در عربستان، این کشور، همپیمان قابل اعتماد غرب است و سال‌هاست که در پایتخت‌های کشورهای غربی نیز از سوی محافل سیاسی و دیپلماتیک بر این موضوع تأکید میشود. در خصوص وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس اصلاً نباید رویایی فکر کرد زیرا این وضعیت فاجعه‌آمیز است. اعمال وحشت برانگیز نقض حقوق بشر در این کشورها و به ویژه در عربستان، باز هم باعث نشده تا رژیم ملک سلمان در ریاض مجبور باشد که برای این اعمال نادرست خود به کسی پاسخ‌گو باشد. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف نقض حقوق بشر در عربستان می‌پردازیم.
وضعیت شیعیان
شیعیان در عربستان همواره مورد تبعیض‌های سیاسی، مذهبی، فرهنگی و اقتصادی قرار گرفته و هویت‌شان مورد انکار قرار می‌گیرد و به عنوان اقلّیتی کوچک، به هیچ وجه نمی‌توانند خواستار این باشند که به نفوذ سیاسی زیادی در این کشور دست یابند. تبعیض‌ها، در طول زمان گویای این واقعیت بوده که شیعیان همواره در فشار بوده و نمی‌توانند مانند شهروندان عربستان از حقوق اولیه خود بهره‌مند گردند و فراتر از آن به منصب‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دست یابند. درسال ۱۷۴۴میلادی در پی اتحاد (محمد بن سعود)، حاکم نجد با (محمدابن عبدالوهاب) ایدئولوژی حکومت سعودی شکل گرفت. از آن پس شیعیان استان نفت‌خیز شرقی عربستان در معرض بیعدالتیها و رفتار تبعیض‌آمیز حکومت قرار گرفتند. آنان به عنوان شهروندان درجه دو یا طبقه پایین جامعه محسوب می شدند و از حقوق اولیه و مسلم خود محروم شدند. امروزه شیعیان عربستان به نسبت دیگر شیعیان منطقه، از محرومیت بیش‌تری برخور دارند. آنان به جرم شیعه بودن، به گونههای مختلف مورد آزار و اذیت قرار می گیرند. افزون بر این محرومیت‌ها، حتی در برخی برهه ها، به جان و مال‌شان نیز تعرض میشود و مفتیهای وهابی، حکم ارتداد و قتل‌شان را صادر می‌کنند.
این آزار و اذیت‌ها، باعث شده شیعیان این کشور تا آن جا که ممکن است، راه تقیه را در پیش گیرند، به ویژه در شهر مکه، شیعیان بدترین وضع ممکن را شاهدند. آنان مجبورند مراسم مذهبی خود را در خانه‌ها، دور از انظار و پشت درهای بسته انجام دهند و در محافل عمومی، خود را سنی نشان دهند و این سبک زندگی، باعث شده که آمار دقیق جمعیتی آنان پوشیده بماند. موج اصلاح طلبی موجود در عربستان، در حال حاضر باعث شده است که مسئولین عربستان در قبال شیعیان نیز به نرمشهای ظاهری بپردازند. هم‌چنین به دنبال تشدید اختلافهای داخلی میان مقامات رژیم سعودی، شیعیان از آزادی عمل بیش‌تری برخوردار شده اند و سخت‌گیری کمتری در مورد آنان صورت می‌گیرد. البته این نرمش‌ها، در سطح و مسئولان و مقامات دولتی است و فرهنگ جامعه که مبتنی بر مذهب وهابیت است، بر تعالیم خود پای‌بند می‌باشد و شیعیان همچنان با تبعیض‌های فراوانی روبه رو هستند. ولی علی‌رغم این سختگیریها هرگز نتوانستند احساس شیعه بودن و شیعه ماندن و محبّ خانواده عصمت و طهارت بودن را از دل آنان بیرون کنند. شیعیان در عربستان هر سال با ورود به ماه محرم و با فرا رسیدن ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام)، علی‌رغم اشکال تراشیها و مخالفتها تاکنون سعی کرده اند با برگزاری مراسم ویژه و عزاداریهای حسینی، جلوهایی از خشم خودشان را به نمایش بگذارند، آل‌سعود همواره به این دلیل که برگزاری این گونه مراسم، احتمالاً سبب تحرک وهابیان می شود، رسماً آنها را ممنوع کرده‌اند، ولی هرگز نتوانسته اند این احساس را در آنها بخشکانند و شیعیان دست از عزاداری نکشیده‌اند.
از بعد سیاسی، شیعیان هیچ جایگاهی در حکومت ندارند و از دید حاکمان سعودی، تفکر شیعه ایدئولوژی خطرساز برای تداوم حاکمیت آنان به شمار میآید. با توجه به طرز تلقی شیعیان از حکومت و نوع برخورد آنها با حاکمان که برخلاف اهل سنت، هر حاکمی را اولی‌الامر نمی‌دانند و مبارزه با حاکم ظالم را، وظیفه شرعی خویش می شناسند، میتوانند خطر بالقوهای برای رژیم سعودی به حساب آیند. از جنبه اقتصادی نیز علی‌رغم این که شیعیان بر روی بزرگترین ذخیره نفتی جهان در منطقه شرق عربستان زندگی می کنند، اما به دلایل عدیده‌ای، این ناحیه از محرومترین نواحی عربستان به شمار می رود. سیصد هزار نفر مسلمانان شیعه این منطقه، در مقایسه با شرایط زندگی سایر نقاط سلطان‌نشین، در فقر نسبی به زندگی ادامه می‌دهند. تبعیض گسترده اجتماعی علیه ساکنان مناطق شرقی یا جامعه شیعه احساء دنبال میشود. آنها حتی حق کار در مدارس خصوصی یا مهدکودک‌ها را ندارند. تصدی برخی پست‌ها نظیر وزیر، شهردار، دیپلمات یا نماینده رسمی دولت در یک سازمان بین‌المللی برای شیعیان ممنوع است.
وضعیت زنان
وضعیت زنان در عربستان سعودی را، بسیاری از پژوهشگران علوم اجتماعی، به وضعیت سیاهان در نظام تبعیض نژادی آفریقای جنوبی تشبیه کرده‌اند؛ چرا که در هر دو نظام حقوق نابرابر، دسترسی نابرابر به امکانات و مشاغل، جداسازی مدارس و فضاهای عمومی وجود دارد؛ با این تفاوت که در آفریقای جنوبی، سیاهان با محدودیت و محرومیت روبه رو بودند و در عربستان سعودی کمابیش زنان چنین وضعیتی دارند. در عربستان زنان از زمان تولد تا مرگ زیر سایه مردان زندگی می‌کنند. تربیت زنان طوری است که نه فقط خود را زیردست مردان می‌دانند بلکه این باور در ذهن و روح آنها کاشته میشود که زن عامل گناه و منشأ بدبختی است! قوانین این کشور در مورد حق مالکیت و ازدواج زنان به گونه‌ای است که آنها پس از مردان در درجه دوم اهمیت قرار دارند.
زنان سعودی در مبارزه برای به دست آوردن حقوق خود، و اصلاح این برداشت نادرست به وجود آمده در خصوص موقعیت زنان سعودی که گویی بخش به حاشیه رانده شده از جامعه هستند که نمی توانند خود را با جامعه و محیط پیرامون خود وفق دهند، فعالیت‌هایی را به صورت جدی آغاز کرده‌اند. این زنان با جرأت و جسارت فراوانی مشکلات و چشم‌انداز خود را برای آینده خود در این کشور بازگو می‌کنند، زنان سعودی سعی کردند ثابت کنند، بخشی از جامعه هستند، و توان لازم و کافی را برای اثبات حضور خود را دارند، چرا که هم از توانایی لازم و هم از امکانات کافی برخوردار هستند، تلاش‌های بسیاری به عمل آوردند، و کوشش بی‌پایانی در این زمینه صورت گرفته است، و زمانی هم که زنان سعودی کوچک‌ترین فرصت لازم را در این رابطه به دست آوردند، توانایی‌های خود را به منصه ظهور گذاشتند.
رانندگی برای زنان در عربستان سعودی، از زمان تأسیس این کشور، ممنوع بوده و این ممنوعیت در طی سال‌ها تداوم یافته است. برخی نمایندگان مجلس شورا در این سال‌ها مخالفت خود را با این ممنوعیت اعلام کرده اَند؛ از آن جمله استناد کرده‌اند که حدود یک میلیون راننده خارجی در کشور وجود دارند که هزینه سالیانه آنها بیش از ۳ میلیارد دلار است و اگر این ممنوعیت برداشته شود، نیازی به استخدام رانندگان خارجی نخواهد بود. در سال ۲۰۱۱ زنان عربستان کمپینی در اعتراض به ممنوعیت رانندگی به راه انداختند و (منال شریف) نخستین زنی بود که در این جریان در ملأعام رانندگی کرد و پخش فیلم آن در اینترنت بازتاب گسترده‌ای داشت. تا چندی پیش، زنان عربستان از شرکت در انتخابات و داشتن حق رأی هم محروم بودند. آنها حق داشتن تلفن همراه و حق رانندگی ندارند و بدون اجازه یکی از اقوام مذکر نزدیک خود، امکان رفتن به مسافرت یا انجام هر گونه فعالیتی را نخواهند داشت.
اغلب کارگران زن خارجی در عربستان به عنوان خدمتکار و برخی نیز به عنوان پرستار کار می‌کنند. برخی از این افراد به صورت قاچاقی و با هدف کار اجباری و استثمار جنسی به عربستان عرضه می‌شوند، به همین علت به محض ورود به عربستان پاسپورت و اجازه اقامت مهاجران گرفته میشود و آنها شرایطی نظیر بردگی پیدا می‌کنند. خشونت علیه زنان به اشکال مختلف در جامعه عربستان دیده میشود، خشونت در خانواده، خشونت در زمینه‌های عمومی، خشونت علیه کارگران مهاجر زن و... تخمین میزان خشونت‌های خانگی در عربستان به دلیل محدودیت در گزارش این موارد و فقدان داده‌ها مشکل است و تنها مواردی را شامل میشود که شکایت‌هایی در این رابطه به مؤسسات حقوقی بشری رسیده باشد. خشونت‌های فیزیکی، اعمال خشونت‌آمیز، آزار جنسی و توهین و افترا تنها تعدادی از ابعاد این خشونت‌ها است. 60% این خشونت‌ها از سوی شوهر و سپس بستگان انجام میشود. براساس شکایاتی که کمیسیون حقوق بشر و انجمن ملی برای حقوق بشر دریافت کردند، سوءاستفاده از قدرت توسط مردان در زمینه‌های گوناگون انجام میشود، از جمله اجازه ندادن برای تحصیل، ندادن حق زنان و کودکان، رها کردن همسر و فرزندان از جانب مرد، مصادره اسناد و مدارک رسمی مانند کارت شناسایی برای پیش‌گیری از مسافرت و جلوگیری از دیدار زنان با فرزندان.
وضعیت کارگران و مهاجران
حدود 9 میلیون کارگر خارجی در عربستان سعودی حضور دارند. صدها هزار نفر از کارگران به دلیل شرایط سختی که برای مهاجران در عربستان وجود دارد، این کشور را ترک کرده‌اند. کارگران خارجی بدون کسب اجازه از کارفرمایان خود که عمدتاً شرکت‌های سعودی و یا اشخاصی هستند که از کارگران سودجویی می‌کنند، حق خروج از عربستان و یا تغییر شغل را ندارند. عمده مهاجران به عربستان را کسانی تشکیل می‌دهند که جویای کار در این کشور هستند، این افراد معمولاً در شرایط رقت‌باری زندگی می‌کنند، مخفی کردن اجباری مهاجران و کارگران، شکنجه و رفتارهای غیرانسانی و تحقیرآمیز بر ضد آنها، بازداشت‌های خودسرانه، استثمار کارگران مهاجر و فقدان دسترسی آنها به اتحادیه‌های صنفی بخشی از موارد نقض حقوق این افراد به شمار می‌رود. هیچ قانونی در عربستان حداقل دستمزد کارگران را تضمین نمی‌کند. کارگران محلی نیز مانند کارگران مهاجر اغلب برای دریافت دستمزد با تأخیر یا انکار روبرو می‌شوند. کارگران زن در این رابطه بیش‌تر در معرض سوء استفاده‌اند. سیستم کفالت که مجوز اقامت کارگران را به کارفرمایان خود مربوط می‌کند، یکی از علل اساسی سوءاستفاده از کارگران است. علاوه بر این بررسی مسائل قضایی و جنایی در دادگاه کار، بسیار کند و پرهزینه دنبال میشود، به گونه‌ای که احقاق حق برای کارگران کم درآمد عملاً غیرممکن است. پرداخت نکردن دستمزد، مصادره گذرنامه، تمدید نکردن اجازه اقامت و... برخی از ابزارهای سوءاستفاده و بهره‌کشی از کارگران خارجی می‌باشد.
اگرچه مؤسسات حقوق بشری بین‌المللی گزارش‌های متعددی در مورد نقض گسترده حقوق بشر در عربستان منتشر می‌کنند، اما این مؤسسات و کشورهای جهان هیچ اقدام قابل توجهی برای جلوگیری از این اقدامات و اعمال فشار و تحریم عربستان برای توقف این جنایت‌ها در انجام نمی دهند.. با وجود نگرانی‌های ابراز شده از سوی مؤسسات حقوق بشر، عربستان در سال 2015 برای یک دوره سه ساله به عضویت شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد انتخاب شد. انتخاب عربستان به عضویت این شورا مبین این واقعیت است که وضعیت بغرنج حقوق بشر در عربستان مورد حمایت کشورهای قدرتمند غربی قرار دارد و آنها در جهت استمرار حاکمیت آل سعود در عربستان تمایلی به توقف این روند ندارند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/7764
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
